Stres jako reakcja wewnętrzna

Jednym z trzech sposobów postrzegania stresu w psychologii jest ujęcie stresu jako reakcji wewnętrznej. 

Stres jako reakcja wewnętrzna szczególnie emocjonalna, doświadczana wewnętrznie w postaci określonego przeżycia, będąca odpowiedzią na działania stresorów, czyli sytuacji wywołującej stres). Do teorii związanych z tym rodzajem definicji należą: homeostatyczna teoria W.B Cannona (1942), I.L Janisa (1958), D. Mechanica (1962), T. Tomaszewskiego (1963).

Badania Yerkesa i Dodsona

W 1908 roku ukazał się artykuł Roberta Yerkesa i Johna Dodsona w jakim opisali oni eksperyment dotyczący różnicowania przez myszy dwóch komór drewnianej skrzynki, czarnej i białej oraz unikania kary. Celem było nauczenie myszy, aby od razu po włożeniu jej do skrzynki wybierała białą komorę. Wykonywano pewną liczbę prób uczenia się, w których mysz była umieszczana w przegrodzie, z jakiej miała swobodny dostęp do obu komór. Jeżeli weszła do białej komory, mogła ją swobodnie eksplorować i przejść dalej. Jeżeli jednak weszła do czarnej komory, otrzymywała wstrząs elektryczny. 

Wyniki jakie uzyskano prowadziły do wniosków że tym szybciej następowało uczenie się im większa była jasność komór jakie myszy miały rozróżniać oraz że zależność między siłą bodźca elektrycznego a szybkością uczenia się była związana ze stopniem trudności zadania. Uzyskane wyniki badawcze potwierdzili w kolejnych doświadczeniach zwieńczonych publikacjami.

W końcu Yerkes i Dodson sformułowali sformułowali teorię, która sprowadzał się do dwóch praw:

I. W miarę jak rośnie pobudzenie fizjologiczne (regulowane przez twór siatkowaty), to coraz łatwiej jest wykonywać daną czynność, ale tylko do pewnego poziomu. Później następuje już tylko spadek efektywności, prowadzący w skrajnej sytuacji do całkowitej dezintegracji zachowania.

II. Dla zadań trudnych optymalny poziom pobudzenia jest niższy, niż dla zadań łatwych.

I. Prawo Yerkesa - Dodsona

II. Prawo Yerkesa - Dodsona

Stres a mózg

Strukturą mózgu, która wykrywa stres, zasadniczo jest ciało migdałowate (amygdala). Ogólnie zasadne jest stwierdzenie, iż odgrywa pewną rolę w generowaniu "negatywnych" emocji i agresji oraz odpowiada za reakcje obronne, ponieważ pobudza układ współczulny (sympathetic nervous system).

Można powiedzieć, że za przetwarzanie mechanizmów stresu jest odpowiedzialny ogólnie rzecz biorąc układ limbiczny. Układ limbiczny to układ struktur mózgu biorący udział w regulacji zachowań emocjonalnych oraz niektórych stanów emocjonalnych takich jak strach, zadowolenie, przyjemność, euforia lub uniesienie. Pojęcie „układ limbiczny” nie jest wyszczególniane we współczesnym mianownictwie anatomicznym. Jest pojęciem fizjologicznym, dotyczącym procesów przebiegających z udziałem wielu różnych struktur mózgu oraz innych części układu nerwowego i innych układów.

Proces przetwarzania stresu zasadniczo przebiega następująco: sygnały nerwowe powstające w każdej stresującej sytuacji aktywują ciało migdałowate, które następnie przetwarza informacje i aktywuje podwzgórze. Następnie podwzgórze wysyła współczulne wyładowania do nadnerczy i ułatwia uwalnianie adrenaliny do krwi. To z kolei aktywuje różne reakcje autonomiczne, aby wywołać reakcję walki lub ucieczki.

Czym jest stres?

        Samo pojęcie stresu przestało być terminem wyłącznie naukowym i weszło w różnych wariantach do języka potocznego, zyskując w krótkim czasie wielką popularność. 

Zjawisko stresu budzi ciągłe zainteresowanie zarówno w aspekcie jego natury i genezy jak i różnorodnych konsekwencji, a konceptualizacja stresu nie jest jednorodna. Literatura przedmiotu oferuje wiele różnych stanowisk i teorii.

Problematyka stresu łączy przedstawicieli różnych dyscyplin wiedzy zajmujących się człowiekiem, a przede wszystkim:

·       Medycyny, w tym fizjologii i biochemii

·       Psychologii

·       Socjologii

·       Ekonomii

Zasadniczo możemy wyłonić  3 nurty , jako główne podejścia do zagadnienia stresu:

1. Stres jako reakcja wewnętrzna; zwłaszcza emocjonalna, doświadczana wewnętrznie w postaci określonego przeżycia, będąca odpowiedzią na działalnie stresorów (sytuacji wywołujących stres)

 Na przykład teorie:

   ·       GAS (General Adaptation Syndrome); Selye, 1926

·       Teoria homeostatyczna; Cannon, 1942

·       Teoria I. L. Janisa; 1958

·       Teoria Tomaszewskiego 1963 

 

2. Stres jako bodziec; sytuacje występujące w naszym otoczeniu mające naturalną zdolność do wywoływania napięcia i silnych emocji.

 Na przykład teorie:

 ·       Koncepcja zmian życiowych Thomasa Holmesa i Richarda Rahe'a.

 

3.    Stres jako proces lub transakcja – relacja miedzy jednostką a otoczeniem

Stres według Hansa Selye'go

Zgodnie z definicją Hansa Selye'go, stres to reakcja niespecyficzna / nieswoista organizmu, na stawiane mu wymagania,  żądania.

Dotyczy raczej napięcia, niepokoju i towarzyszącym im zmianom wegetatywnym.

Hans Selye opisał zjawisko, które określił mianem GAS - General Adaptation Syndrome, czyli zespół mechanizmów o charakterze fizjologicznym, które uaktywniane są w przypadku zetknięcia się jednostki z poważnymi stresorami.

General Adaptation Syndrome

Na Uogólniony Syndrom Adaptacyjny składają się 3 fazy:

I.                Mobilizacja:

Zmiana biochemiczna organizmu -> mechanizm alarmowy. Przekazywanie przez zmysły informacji do układu nerwowego. 

Hormony - > Adrenalina, kortyzol

Reakcja: walka (agresja) lub ucieczka (lęk, obrona) 

II.              Adaptacja:

Próba wytworzenia systemu odpornościowego na tak zwany stresor. W przypadku braku rezultatów następuje przekroczenie jego możliwości i przejście do kolejnego stadium. 

III.            Wyczerpanie / stadium chroniczne:

Tracenie możliwości adaptacyjnych

- ogólne wyczerpanie

- obniżenie odporności

- dolegliwości psychosomatyczne

                 - nawet śmierć

Według Hansa Selye'go, stres jest odpowiedzią na wszelkie wymagające lub zagrażające sytuacje, które wywołują zmiany w funkcjonowaniu organizmu.

Jak jeszcze moglibyśmy spróbować opisać stres?

Stres nie zawsze jest czymś negatywnym.

Może pełnić rolę motywującą napędzającą nas do podejmowania działań i radzenia sobie z trudnościami.

Zwiększa koncentrację, mobilizuje do wysiłku, pomaga w organizacji myśli.

Zbyt duża ilość: negatywny wpływ psychiczny i fizyczny (problemy ze snem, utrata apetytu, bóle głowy, trudności z koncentracją, bóle brzucha, mięśni).

Sytuacje stresowe - > nieodłączny element życia

Długi stres - > poważne choroby

Możemy także spróbować zakatalogować stres w jednej z dwóch kategorii:

Z czasem nastąpiła pewna ewolucja definicji stresu. I tak na przykład, w pewnym momencie wyróżniono takie zjawisko jak eustres i dystres. A co to takiego?

Eustres

·        Stan stresu pozytywny, motywujący, prowokujący do wzrostu wydajności

·        Pozytywne emocje i uczucie spełnienia

·        Korzyści zdrowia i rozwoju

·        Motywacja i wydajność (praca, nauka, sport)

·        Kreatywność i innowacyjność

·        Rozwój osobisty

 

Czynniki wpływające na wystąpienie eustresu:

I.                Wyzwanie, adekwatne do umiejętności, odpowiednio dostosowane do umiejętności i zasobów.

II.             Kontrola i wsparcie społeczne – osoby czują, że mają kontrolę nad sytuacją i otrzymują wsparcie od innych.

Dystres

 

·        Kompleksowy stan emocjonalny i psychiczny

·        Przewlekły i / lub intensywny stres

·        Sytuacje przekraczające zdolności adaptacyjne

·        Objawy emocjonalne i psychiczne (lęk, depresja, utrata zainteresowań, zmęczenie)

 

Wpływ jest znaczący – podatność na rozwój zaburzeń psychicznych, depresja, zaburzenia lękowe, PTSD.

Ma również negatywny wpływ na zdrowie fizyczne – choroby serca, nadciśnienie, choroby układu immunologicznego, żołądkowe.