Umiejętności techniczne diagnosty

 

W tym wpisie zastanowimy się czym jest kompetencja diagnosty-psychologa, którą nazywamy UMIEJĘTNOŚCIAMI TECHNICZNYMI DIAGNOSTY.

We wcześniejszych wpisach mówiliśmy o tym, że na praktyczne i interpersonalne kompetencje w diagnozowaniu składają się zasadniczo 3 elementy, takie jak profesjonalna kompetencja komunikacyjna, kompetencje społeczno-kulturowe oraz umiejętności techniczne diagnosty

Kompetencję komunikacyjną i kompetencje społeczno-kulturowe już omówiliśmy, a zatem czas skupić się na technicznych umiejętnościach diagnosty.

Podstawowe UMIEJĘTNOŚCI TECHNICZNE DIAGNOSTY to:

1. Konceptualizacja przypadku
2. Opracowanie raportu
3. Udzielenie informacji zwrotnych

1. KONCEPTUALIZACJA PRZYPADKU

-------------------------------------------------------------------------

• Opracowanie / sformułowanie przypadku - zbór hipotez albo model roboczy, stworzony przez psychologa w celu wyjaśnienia mechanizmów psychopatologicznych
• Jest to określenie "problemu" - rozumianego obecnie raczej jako wyzwanie, zadanie
• W zależności od specjalności - określenie kierunku dalszego kształcenia, określenie stanowiska pracy, gdzie dana osoba będzie mogła realizować swoje kompetencje, ustalenie zakresu opieki nad dziećmi w trakcie rozwodu rodziców, wdrożenie zmian w jakiejś organizacji
• Wymaga przetwarzania szerokiego zakresu danych, formułowania sądów, generowania hipotez, podejmowania decyzji
• Wymaga wyboru odpowiednich metod, narzędzi diagnostycznych, analizy danych i wnioskowania
• Konceptualizacji przypadku dokonuje się zwykle na gruncie jakieś teorii psychologicznej (na przykład "relacja z obiektem", "dysfunkcjonalne schematy poznawcze") 
• Próba ustalenia przypuszczalnych związków między różnymi zaobserwowanymi faktami 
• Polega na sformułowaniu hipotez dotyczących psychologicznych mechanizmów ich powstawania oraz utrzymywania się

Konceptualizacja przypadku np. w ramach CBT (psychoterapii poznawczo-behawioralnej) łączy:

• Diagnozę i objawy 
• Wpływ doświadczeń z dzieciństwa 
• Sytuacyjne i międzyludzkie oddziaływania 
• Czynniki biologiczne genetyczne i medyczne 
• Mocne strony i zalety 
• Typowe myśli automatyczne, emocje i zachowania 
• Schematy leżące u podłoża myśli, emocji i zachowań

Podstawowe elementy konceptualizacji przypadku:

1. Podstawowe dane, w tym dane socjo-demograficzne, obserwacyjne, dotyczące statusu rodzinnego i zawodowego, historii korzystania z pomocy psychologicznej, aktualnego funkcjonowania i obrazu siebie 
2. Zgłaszane przez klienta trudności i objawy 
3. Treść wywiadu 
4. Styl mówienia, tempo intonacja, inne sygnały parawerbalne, zachowania niewerbalne, mimika, kontakt wzrokowy itd. 
5. Przypuszczalne przeżycia emocjonalne klienta podczas sesji (wedle domysłów diagnosty), przeżycia psychologa w kontakcie z klientem na przykład (złość, atrakcyjność, sympatia)

Diagności nie są idealni:

Diagności nie są wolni od tendencji konfirmacyjnej czyli poszukiwania informacji potwierdzających pierwotną hipotezę przy jednoczesnym ignorowaniu informacji z nią sprzecznych 

Posługujemy się także heurystyką dostępności 

Traktujemy iluzoryczne korelacje jako rzeczywiste 

Jesteśmy podatni na efekt pierwszeństwa, świeżości 

Lubimy stosować uproszczone wzorce "typowego klienta DDA", "typowego pracoholika", "typowego autysty" itp. (i możemy formułować diagnozę na podstawie podobieństwa do owego prototypu)

2. OPRACOWANIE RAPORTU

-------------------------------------------------------------------------

• Raport z przeprowadzonej diagnozy psychologicznej jest produktem finalnym całego postępowania diagnostycznego 
• Badania (Putnam i Anderson, 1994):
  Psycholog poświęca około 14% całkowitego czasu pracy na pisanie raportów.
  Aż 47% spośród prawie 300 badanych psychologów szkolnych bierze dzień wolny aby napisać raport
• W raporcie diagnosta komunikuje wyniki swojej pracy
• Pisanie raportu jest momentem ostatecznego namysłu nad znaczeniem wyników badania, a niekiedy podejmowania ostatecznych decyzji 
• Raport "idzie w świat", w związku z tym
  👇
  Jakie pytania powinien sobie zadać psycholog tworząc raport?
  👇
  - Jak zostanie odczytany ten raport? (przez badanego / przez rodzinę/ instytucje)
  - Jakie spowoduje skutki?
  - Słowa które zawrzemy -> jakie będą miały wpływ na badanego człowieka?

Raport - długość

• Od 1-3 strony do 2-10 a nawet do 50 
• Długość zależy od celu badania, od liczby wykonanych testów, prób, od liczby problemów diagnostycznych, ilości wniosków i zaleceń 
• Np. raporty sądowe bywają dłuższe (cytaty; konieczność bycia gotowym na to, że ktoś będzie kwestionował pewne fragmenty, dlaczego coś zostało pominięte itp).

Dla kogo jest raport? - "Diagnoza"

• Psychologów i psychiatrów - są obeznani z podstawową terminologią, nie trzeba zamieszczać dodatkowych wyjaśnień 
• Profesjonalistów z innych dziedzin - lekarzy, pedagogów, nauczycieli, adwokatów, itp. - nie należy używać specjalistycznego żargonu, podawać surowych wyników testów
• Nieprofesjonalistów - osób badanych, rodziców - należy dbać o to, by informacje były zrozumiałe; warto (jeśli to możliwe) spotkać się i omówić diagnozę 

Struktura raportu 

1. Informacje o celu wykonywania diagnozy (główny problem psychologiczny), okoliczności badania, narzędzia 
2. Informacje o osobie badanej 
3. Wyniki badań (wywiady, testy, itp.) 
4. Wnioski i zalecenia - podsumowanie, dyskusja wyników, prognozy, rekomendacje 

Alternatywa dla tradycyjnej części raportu -> podejście psychologii pozytywnej 

1. Silne strony klienta 
2. Zasoby w środowisku klienta 
3. Słabe strony klienta 
4. Ograniczenia tkwiące w środowisku klienta

3. UDZIELANIE INFORMACJI ZWROTNYCH

-------------------------------------------------------------------------

• Jest jednym ze standardów profesjonalnej relacji, którego spełnienia wymaga kodeks etyczny psychologa 
• Jest zwieńczeniem badania psychologicznego 
• wiąże się z dużą odpowiedzialnością 
• Sensem udzielenia informacji zwrotnych jest dostarczenie klientowi przesłanek do podjęcia istotnych decyzji (wybór pracy, kariery), bądź poradzenie sobie z problemem (podjęcie terapii czy zastosowanie metod wychowawczych) 
• Niekiedy te informacje mogą pomóc jedynie w przystosowaniu się do danej sytuacji, na którą klient nie ma wpływu (np. rozwód rodziców, choroba śmiertelna). 
• Klientowi, który poświęcił czas na badanie, udzielił informacji na swój temat, poddał się próbom, należy się wyczerpujące sprawozdanie 
  

Jakie korzyści może mieć przekazanie diagnozy osobie badanej? 

• Zmniejszenie poczucia izolacji 
• Wzrost nadziei 
• Podniesienie samooceny 
• Osłabienie symptomów 
• Wzrost świadomości 
• Rozumienie siebie 
• Zwiększona motywacja do korzystania z pomocy psychologicznej bardziej aktywne w niej uczestnictwo (na podstawie badań Finn i Tonsager 1992)