Psychologia stresu w ujęciu polskich badaczy

 Badania nad stresem i jego konsekwencjami mają w polskiej psychologii nie tylko długą tradycję, ale także szeroki zakres. Wykorzystywane są w nich znane koncepcje teoretyczne stresu a badania uwzględniają zarówno podstawowe mechanizmy reakcji i działania w stresie jak i metody przeciwdziałania konsekwencjom stresu. Mają więc zarówno teoretyczny (badawczy/podstawowy) jak i praktyczny (aplikacyjny) wymiar i charakter

Tadeusz Tomaszewski – Stres jako reakcja wewnętrzna

W ujęciu T. Tomaszewskiego (1962), stres to sytuacja trudna, naruszająca równowagę i zakłócająca wykonywanie celowych czynności życiowych człowieka. Przy czym dla jednych ludzi jest ona trudna, dla innych nie.

Janusz Reykowski – Stres jako transakcja

W roku 1966 Janusz Reykowski opublikował pierwszą polską monografię na temat stresu zatytułowaną: „Funkcjonowanie osobowości w warunkach stresu psychologicznego”. Nawiązując do koncepcji Tomaszewskiego człowieka jako istoty zaangażowanej w zorganizowaną i ukierunkowaną, celową aktywność, działającego również w sytuacjach trudnych, akceptuje pogląd, że pojęcie stresu odnosi się do relacji, czyli transakcji podmiotu z otoczeniem czyli warunkami zewnętrznymi.

Jak pisze „przez stres psychologiczny rozumieć się będzie czynniki stanowiące zagrożenie i zakłócenia które ingerują w istniejący tok aktywności, zmuszając osobnika do nowej koordynacji” (Reykowski 1966). Oprócz tych czynników Reykowski włącza do pojęcia stresu czynniki powodujące deprywacje potrzeb.

W latach późniejszych 80 i 90, opierając się na wskazanych wyżej założeniach, profesor Terelak, na podstawie wyników swoich eksperymentów na stacji arktycznej pisała raczej o przeciążeniu niż zakłóceniu.

Jan Strelau

Próbę konceptualizacji stresu podjął 30 lat później inny polski badacz psychologii profesor Jan Strelau. Wg niego, samo pojęcie stresu odnosi się do „stanu, który charakteryzowany jest przez silne emocje negatywne, takie jak strach, lęk, złość, wrogość, a także inne stany emocjonalne, wywołujące dystres oraz sprzężone z nimi zmiany fizjologiczne, biochemiczne, ewidentnie przekraczające banalny poziom aktywacji” (Strelau 1996) Powodem tego stanu, według autora, jest brak równowagi pomiędzy wymaganiami a możliwościami ich spełnienia przez jednostkę.

Według Strelau, do stresu dochodzi pod warunkiem , że istnieje motywacja do stawiania czoła owym wymaganiom.

Ujęcie to stanowi zatem przykład podejścia relacyjnego w definiowaniu stresu. Autor określa je jako interakcyjne, traktując stan stresu jako wynik interakcji między wymaganiami a możliwościami, zarówno rzeczywistymi (obiektywnymi) jak i spostrzeganymi oraz odczuwanymi (subiektywnymi)