Obserwacja psychologiczna

 

Obserwacja i rozmowa z innym jest ważnym regulatorem życia społecznego.

Noworodki obserwują i naśladują opiekuna, a małe dzieci obserwują i uczą się, które zachowania są akceptowane społecznie, a które nie. Dzięki obserwacji drugiej osoby dokonujemy ocen: zachowania, intencji, emocji, decydujemy czy chcemy z kimś nawiązać kontakt czy też nie. 

Prowadząc obserwację, psycholog musi umieć odróżnić wiedzę potoczną od naukowej.

Przykład:

- Badania wykazały, że osoba, która choruje na depresję ma obniżony nastrój, trudności ze snem, problemy ze skupieniem uwagi; badania wskazują, że wsparcie osób bliskich może polegać na wysłuchaniu, braku oceniania, dawania rad, itp.

- Potoczna wiedza może sugerować, że osobę z depresją należy zapewniać, że nie ma powodów do zmartwień, że wszystko się ułoży, zachęcać do "wzięcia się w garść", itp.

Przykład:

- Brak kontaktu wzrokowego świadczy o tym, że ktoś kłamie.

- Co na to nauka? Przerywanie kontaktu wzrokowego może być spowodowane różnymi czynnikami, np. stresem, zażenowaniem czy próbą przywołania pewnych wspomnień.

Posługiwanie się metodą obserwacji w psychologii

Obserwacja psychologiczna polega na celowym rozpoznawaniu wskaźników należących do wyróżnionych kategorii danych obserwacyjnych, a następnie na uzasadnionym teoretycznie wnioskowaniu o właściwościach lub stanach psychicznych poznawanej jednostki.

Obserwacja psychologiczna to:

• Podstawowy, często jedyny sposób poznania jednostki 
• Podstawa prowadzenia badań psychologicznych
• Cenne źródło dodatkowych informacji, uzyskiwanych w trakcie prowadzenia rozmowy psychologicznej

Co może być obiektem obserwacji psychologicznej:

• Wypowiedzi werbalne
• Sygnały parawerbalne (tempo, głośność, intonacja, pauza, milczenie) i pozawerbalne (mimika, gesty, pozycja ciała, dystans)
• Wygląd fizyczny (aspekty naturalne, takie jak zmarszczki, muskuły, opalenizna i wykreowane, np. ubiór, biżuteria, dystynkcje)

Trudność obserwacji polega na:

• Bardzo dużej liczbie danych obserwacyjnych (które dane wybrać do diagnozy? - selekcja)
• Wiele danych eksponowanych jest w trakcie bardzo krótkiego czasu
• Wskaźniki obserwacyjne różnią się między sobą wartością diagnostyczną

Próby zabezpieczenia się przed tymi trudnościami:

• Wykorzystać wiele wskaźników w trakcie wyciągania wniosków - czy są spójne?
• Prowadzić obserwację w dłuższym odcinku czasu lub ją powtórzyć

Jednak może to być niewystarczające ponieważ różni psychologowie zwrócą uwagę na różne aspekty. W takiej sytuacji warto użyć kamery video, ma to jednak swoje minusy

W celu ograniczenia błędów w interpretacji dostępnych wskaźników opracowano skale obserwacyjne

• Skala służy oszacowaniu jednej lub kilku cech osobowości
• Intensywność lub częstość ujawniania się danego wskaźnika
• Skale retrospektywne (doświadczenia zdobyte w trakcie wcześniejszych kontaktów z daną osobą) i nieretrospektywne (bezpośrednie obserwowanie zachowanie drugiej osoby)