- Nadawanie struktury wnioskowaniu diagnostycznemu za pomocą procedury pięciu kroków
- Procedura zaproponowana przez Teresę Szustrową (1987a) składa się z pięciu etapów planowania badania i następnie (w odwrotnym porządku) analizy jego wyników. Na każdym etapie diagnosta stawia sobie ważne pytanie:
- Określenie celu badania. Po co prowadzę badanie? Jakie decyzje będą podejmowane na podstawie jego wyników?
- Wybór orientacji teoretycznej. W jakich kategoriach będę formułować twierdzenia o człowieku?
- Sformułowanie pytań i/lub hipotez diagnostycznych. Na jakie szczegółowe pytania dotyczące człowieka chcę znaleźć odpowiedź?
- Dobór wskaźników. Co muszę o człowieku wiedzieć, by sformułować odpowiedzi na te pytania? Po czym po znam, jaka jest odpowiedź na moje pytania?
- Operacjonalizacja wskaźników za pomocą konkretnych procedur diagnostycznych. Co muszę zrobić, aby uzyskać potrzebne informacje? Jakie przeprowadzić testy, jakie pytania zadać, na co zwrócić uwagę podczas obserwacji i tak dalej?
- Po sformułowaniu głównego celu diagnostycznego (np. wyjaśnienie charakteru trudności w kontaktach bliskimi) diagnosta ustala, czemu będą służyć zebrane informacje (np. zaplanowaniu pomocy, przyjęciu do grupy terapeutycznej itp.).
- Cel diagnozy jest związany ze specyficznością pracy psychologa w danym miejscu (np. szkoła, organizacja, ośrodek terapeutyczny) i funkcją, jaką w nim pełni.
- Diagnosta musi więc uwzględnić jakie oczekiwania wobec diagnozy mają inne osoby: współpracownicy, przełożeni, zleceniodawcy, uczestnicy badań, osoby im towarzyszące.
- Jeśli uczestnicy przychodzą w jakimś szczególnym położeniu życiowym lub stanie emocjonalnym, diagnosta rozważa, czy istnieją dodatkowe cele (np. wsparcie emocjonalne lub pomoc w zrozumieniu sytuacji).
- Formułując pytania i wnioski diagnostyczne używamy pojęć, któe pochodzą z określonej teorii.
- Ważne, aby diagnosta czynił to świadomie i miał pełną jasność, jakie znaczenie mają te pojęcia przede wszystkim po to, aby nie popełniać błędów we wnioskowaniu diagnostycznym poprzez naginanie pojęć do danych lub wzbogacanie je o potoczne intuicje.
- Wskazane jest też określenie odpowiedniej literatury, w której wybrana teoria i jej zastosowania są opisane.
III. Sformułowanie pytań i/lub hipotez diagnostycznych
- Pytania stawiamy, gdy nie dysponuje wstępną wiedzą na dany temat (np. Jaki jest stosunek kobiety do jej męża?), hipotezy formułujemy, gdy mamy już wstępne informacje (przesłanki) i pojawia się przypuszczenie, które chcemy zweryfikować (np. Kobieta projektuje na męża swoje negatywne cechy.)
- Pytania diagnostyczne są formułowane na bardziej szczegółowym poziomie niż ogólny problem diagnostyczny, ale nie są to te pytania, które będą zadawane w czasie wywiadu.
- Pytania i hipotezy stawiamy w języku wybranej koncepcji teoretycznej.
IV. Dobór wskaźników
- Wskaźniki są tym po czym poznamy, że odpowiedź na nasze pytania diagnostyczne jest taka a nie inna.
- Do pojęć lub stwierdzeń wyrażonych w języku teoretycznym dobieramy wskaźniki empiryczne.
- Wskaźniki to uchwytne zewnętrznie przejawy interesujących diagnostę procesów czy stanów, które możemy zaobserwować bezpośrednio, zapytać o nie w wywiadzie czy zmierzyć odpowiednim narzędziem.
- Zwykle koncepcja teoretyczna zaopatruje diagnostę we wskaźniki.
- Czasem wskaźniki tworzy diagnosta w oparciu o swe doświadczenie i wiedzę.
- Oczywiście zawsze dobrze jest upewnić się, że związek wskaźnika z diagnozowanym kryterium został pozytywnie zweryfikowany empirycznie.
- Na tym etapie zastanawiamy się, jak konkretnie uzyskać potrzebne nam informacje.
- Można to zrobić zwykle na kilka różnych sposobów posługując się różnymi narzędziami.
- Jeśli hipoteza ma duże znaczenie dla diagnosty, warto zaplanować kilka niezależnych sposobów operacjonalizacji, aby zwiększyć pewność ustaleń.
- Metoda 5 kroków koncentruje badacza na kluczowych kwestiach, które pozwalają metodycznie spojrzeć na zadania diagnosty.
Stemplewska-Żakowicz, Paluchowski w: Doliński, Strelau
(2011)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz