Wywiad i rozmowa psychologiczna, profesjonalna kompetencja komunikacyjna

Czym jest wywiad psychologiczny?

Wywiad psychologiczny to szczególny rodzaj rozmowy psychologicznej,

różnym osobom zadawane są te same pytania w ustalonej kolejności, a odpowiedzi na nie są precyzyjnie rejestrowane. 

Wykorzystanie rozmowy i wywiadu w psychologii - trochę historii

Wilhelm Wundt - uzyskiwanie danych introspekcyjnych od badanych poprzez zadawanie im pytań (cel: poznanie prawidłowości życia psychicznego człowieka)

Sigmund Freud - uzyskiwanie danych retrospektywnych, wspomnieniowych, które służy do interpretacji marzeń sennych i innych symbolicznych form ekspresji nieświadomości (cel: rozpoznać urazy psychiczne, które mogły sprzyjać powstaniu zaburzeń psychicznych) 

Behawioryści - Skinner, Eysenck - odpowiedź na pytanie jest reakcją behawioralną (formą zachowania), liczą się fakty, a nie ich werbalne przedstawienie

Obecnie następuje integracja tych podejść, doskonalenie ich

• ROZMOWA = PROCES KOMUNIKACJI JĘZYKOWEJ (i pozajęzykowej także) między psychologiem a osobą badaną, gdzie psycholog uzyskuje informacje o faktach z życia osoby badanej oraz sposobach organizowania tej wiedzy. Na podstawie zdobytych informacji psycholog może wnioskować o trwałych właściwościach osoby badanej.

~~~

Na praktyczne i interpersonalne kompetencje w diagnozowaniu składają się zasadniczo 3 elementy:

1. Profesjonalna kompetencja komunikacyjna
2. Umiejętności techniczne diagnosty
3. Kompetencje społeczno-kulturowe

W tym wpisie skupimy się krótko na 3. elemencie, oraz na 1. elemencie, a zatem spróbujemy odpowiedzieć na pytanie, czym jest:

Profesjonalna kompetencja komunikacyjna

W pewnym sensie, dla diagnozującego psychologa komunikacją jest wszystko:

• Wypowiedzi werbalne
• Sygnały parawerbalne (tempo, głośność, intonacja, pauza, milczenie) i pozawerbalne (mimika, gesty, pozycja ciała, dystans)
• Wygląd fizyczny (aspekty naturalne, takie jak zmarszczki, muskuły, opalenizna i wykreowanie, np. ubiór, biżuteria, dystynkcje)

Komunikatem jest wszelkie zachowanie człowieka a także jego brak!

Świadome działanie słowami

• Watzlawick, Beavin, Jackson (1976) - "nie sposób się nie komunikować"; odkryli wzorce komunikacji w rodzinach pacjentów, co zainspirowało badania nad rolę komunikacji w powstawaniu psychopatologii, jak i w leczeniu problemów psychicznych
• Jakość komunikacji decyduje o tym czy relacje będą szkodliwe czy wartościowe

Implikacja: dyskusje trwające do dziś o znaczeniu umiejętnej komunikacji w profesjonalnej działalności psychologa

Psycholingwistyka

Działanie za pomocą słów - performatywny aspekt wypowiedzi

• Bezpośredni akt mowy - jego wypowiedzenie jest równoznaczne z wykonaniem jakiejś czynności ("Zadzwonię do Ciebie jutro")
• Pośredni akt mowy - jawna treść wyraża inną intencję i jedynie społeczno-kulturowa wiedza odbiorcy pozwala domyślić się , czego oczekuje nadawca, np. "Czy nie sprawiłoby Panu kłopotu otwarcie tego okna?", lub "Czy jest na sali lekarz?"

To wiedza społeczna nadaje znaczenie i pozwala nam pozostać w przekonaniu, że jest to sensowna rozmowa

Co jeszcze może się składać na wiedzę społeczną?

• Znajomość powiedzeń, związków frazeologicznych
• Znajomość norm społecznych
• Świadomość różnic międzyludzkich
• Świadomość różnic międzykulturowych
• Znajomość dzieł kultury, itp.

Profesjonalna kompetencja komunikacyjna psychologa to umiejętność posługiwania się aktami mowy:

1. W sposób zgodny z wiedzą psychologiczną i profesjonalnymi standardami
2. W celu jak najlepszego przeprowadzenia badania
3. Z uwzględnieniem specyficznego charakteru sytuacji i indywidualności konkretnej osoby badanej