Psychofizjologia stresu

 Głównym systemem biologicznym biorącym udział w reakcji stresowej jest układ autonomiczny (tak zwany wegetatywny) a w nim oś wzgórze-podwzgórze-przysadka-nadnercza (oś THPA).

1 - Układ współczulny (kora pnia mózgu/twór siatkowaty) zostaje aktywowany Już w pierwszych chwilach po zadziałaniu stresora i odpowiada za tak zwaną reakcję walki lub ucieczki. Pobudza on rdzeń nadnercza do wydzielania adrenaliny i noradrenaliny i wywołuje takie skutki jak rozszerzenie źrenic, przyspieszenie tętna i oddechu, przyspieszenie akcji serca

2 - Układ Wzgórze-przysadka mózgowa -> podwzgórze wydziela hormon kortykoliberynę (CRH), który pobudza przysadkę mózgową do wydzielania hormonu kortykotropiny (ACTH). ACTH z kolei pobudza korę nadnerczy do wydzielania glikortykosteroidów z których u ludzi w największych ilościach występuje kortyzol (kwas powodujący choroby wieńcowe serca czy wrzody na żołądku lub na dwunastnicy)

Oksytocyna wydzielana podczas przytulania hamuje wydzielanie kortyzolu

Istotną rolę w stresie pełni też ciało migdałowate.  Jest ono odpowiedzialne za rozpoznawanie stresora i przypisywanie mu znaczenia emocjonalnego (cenzor). Nadmierna aktywacja ciała migdałowatego prowadzi do zahamowania czynności hipokampu, pełniącego bardzo ważną funkcję w pamięci racjonalnej. Hipokamp bierze również udział w hamowaniu reakcji stresowej dzięki hamowaniu wydzielania kortykoliberyny przez podwzgórze

W reakcji stresowej ma udział również układ serotoninergiczny i układ dopaminergiczny

Ważną rolę w biologicznym mechanizmie stresu pełni też miejsce sinawe, znajdujące się w pniu mózgu. Ma ono połączenia z podwzgórzem, przez które aktywuje oś THPA która również aktywuje miejsce sinawe, co powoduje rozwój reakcji stresowej. Miejsce sinawe odpowiada też za wzmacnianie zachowań lękowych poprzez pobudzanie ciała migdałowatego i hamowania aktywności kory przedczołowej. Pełni też rolę we wzmacnianiu czujności i selektywności uwagi dzięki umiarkowanej aktywacji szlaków noradrenergicznych.

Motywacyjna rola tworu siatkowatego

Czy wiesz jaka część mózgu odpowiada za to że budzisz się na dźwięk budzika podczas gdy jeszcze przed chwilą znajdowałeś się w objęciach Morfeusza? Jak to się dzieje, że kobiety szybciej niż ich mężowie wybudzają się na odgłos płaczu dziecka? Co sprawia że mężczyzna zrywa się ze stóp pod wpływem niezbyt intensywnego swądu, podczas gdy u znacznej części kobiet nie spotkamy aż tak nagłej reakcji? Jak to się dzieje że człowiek odpowiada szybką i adekwatną reakcją organizmu na zagrożenia i zmiany w otoczeniu? Dlaczego pewne bodźce pobudzają nas do działania zaś inne zdają się obojętne? Jak to się dzieje że trudne doświadczenia życiowe mogą prowadzić do przyszłej podwyższonej pobudliwości nerwowej, nadmiernej reaktywności na bodźce, poczucie zagrożenia oraz napięcia wobec sytuacji nie zagrażających? Za te oraz wiele innych przejawów naszego funkcjonowania w znacznym stopniu odpowiada między innymi układ (twór) siatkowaty.

Twór siatkowaty i jego znaczenie funkcjonowaniu umysłu jest kolejnym przykładem na to, że rozmiar nie zawsze jest proporcjonalny do pełnionej roli. Twór siatkowaty jest drobną strukturą, umiejscowioną w centrum pnia mózgu. Pomimo niepokaźnej wielkości okazuje się podstawą dla świadomości, procesów myślenia, uczenia się oraz działania!

Myślenie, spostrzeganie oraz inne specyficzne ludzkie, złożone funkcje umysłowe realizowane są dzięki szczególnie zaawansowanej budowie i funkcjonalności kory mózgowej człowieka. Jednakże, aby struktura korowa mogła wypełniać te skomplikowane zadania, potrzebuje współpracy z układem siatkowatym, który będzie pobudzał ją do pracy.